تاریخ الرسل و الملوک که نگارش ان در سال ۳۰۲ هجری از سوی مورخ و مفسر نامی ایران زمین " محمد بن جریر طبری " پایان پذیرفت از جمله مشهورترین ، مهمترین و ارزشمند ترین مجموعه های مفصل تاریخ عمومی اسلام به شمار می اید . در تاریخ طبری ، غالبا روایتها و گزارشهای مختلفی که درباره رویدادها وجود داشته ذکر شده و البته دقیقا به همین سبب است که این کتاب در مقام مقایسه با سایر کتابهای تاریخی نگاشته شده در سده های نخستین اسلامی از جامعیت افزون برخوردار است .
 |
| تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک) |
تاریخ الرسل و الملوک همچنین ماخذ عمده تمام کسانی واقع شد که بعد از طبری برای تالیف تاریخ ایران و اسلام اهتمام ورزیدند . به عنوان نموه ؛ ابوعلی مسکویه رازی که اهل فلسفه و حکمت بود و تاریخ را به منزله اینه عبرت تلقی می کرد در قرن پنجم هجری برای نگارش کتاب ؛ تجارب الامم و تعاقب الهمم ؛ از تاریخ طبری بهره گرفت . عزالدین علی بن اثیر نیز در قرن هفتم هجری برای نگارش کتاب ؛ الکامل فی التاریخ ؛ که خود تاریخ عمومی مفصل و مشهوری است ؛ از تاریخ الرسل و الملوک طبری سود جست . در حقیقت ؛ منبع اصلی و مرجع عمده مورد استفاده ابن اثیر برای نگارش تاریخ سده های نخستین اسلامی ؛ تاریخ طبری ؛ بود . این نکته ای است که ابن اثیر خود در اغاز کتاب خویش به ان اساره کرده و صراحتا اذعان داشته که کتاب طبری محل رجوع و مورد اعتماد او بوده است ؛ البته نیاز به یاداوری است که ابن اثیر در ذکر روایات مختلف و گزارشهای گوناگون ؛ روش طبری را رعایت نکرده ؛ بلکه کاملترین روایت و گزارش را نگاشته یا انکه روایاتی را که به نظر او درست تر بوده یا انچه خود از منابع دیگر یافته ؛ ذکر کرده است .
از دیگر سوی ؛ تاریخ طبری از چنان جامعیت و مقبولیتی برخوردار شد که بسیاری از تاریخنگاران را وادار کرد در سده های متمادی بر ان ذیل ها و تکمله هایی بنویسند . به عنوان نمونه ؛ ابومحمد عبدالهه بن محمد فرغانی ؛ در قرن چهارم هجری تکمله ای بر تاریخ طبری نگاشت حوادث رخ داده تا سال ۳۱۲ هجری را بیان کرد . عریب بن سعد کاتب قرطبی نیز در ذیلی که بر تاریخ طبری نوشت ؛ از حوادث رخ داده در فاصله سالهای ۳۶۵-۳۰۲ هجری یاد کرد . محمد بن عبدالملک همدانی نیز در تکمله ای که بر تاریخ طبری نگاشت و ان را تکمله تاریخ الطبری نام نها ؛ رویدادها را تا سال ۴۸۷ هجری دنبال کرد . انچه روشن است به غیر از این بزرگان ؛ تاریخنگارانی دیگر همچون ثابت بن سنان در قرن چهارم ؛ هلال بن محسن صابی و محمد بن هلال بن محسن صابی در سده پنجم ؛ محمد بن عبدالملک و نجم الدین صالح ایوبی در قرون ششم و هفتم هجری نیز تاریخ طبری را تا حوادث روزگار خود تکمیل کردند .
 |
| تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک) |
گفتنی است که اعتبار بسیار تاریخ الرسل و الملوک طبری سبب شد تا بسیاری از دانشمندان به تلخیص ان و همچین بسیاری دیگر از علما به ترجمه ان به زبانهای دیگر روی اورند . از جمله کسانی که به تلخیص تاریخ طبری پرداختند ؛ می توان به محمد بن سلیمان هاشمی و ابوالحسن شمشاطی اشاره کرد . در سده هفتم هجری نیز جرجیس نصرانی مشهور به مکین بن الامد ؛ تاریخ طبری را هم تلخیص و هم تکمیل کرد که البته بعدها بخشی از ان توسط ؛ ارپینوس ؛ به لاتین و از سوی ؛ وایته ؛ به فرانسه ترجمه شد .
تاریخ الرسل و الملوک طبری همچنین در روزگار فرمانروایی خاندان سامانی ؛ که به تعبیری عصر طلایی ایران بعد از اسلام از نظر توجه به علم و فرهنگ بود ؛ به دستور امیر منصور بن نوح و از سوی وزیر بادرایت و خردمند او ؛ ابوعلی محمد بن عبدالله بلعمی ؛ با حذف روایتهای مکرر و سلسله اسناد و افزودن پاره ای مطالب نوین و همچنین برخی تصرفات به پارسی ترجمه شد . نیازمند یادکردن است که در قرون ۹ و ۱۰ هجری نیز دو ترجمه به زبان ترکی از روی تاریخ بلعمی انجام گرفت .
به هرحال در اهمیت و ارزش افزون تاریخ الرسل و الملوک طبری همان بس که فردی چون ابن خلدون ؛ که دارای برداشتی متفاوت با همه تاریخ نگاران پیش از خود بود و به تقریب بر همه انها نقدها و ایرادهایی روا می داشت و همچنین همواره می کوشید وقایع تاریخی را از طریق طرح و تدوین علمی و مبتنی بر اصول صحیح نقادی درک و تفسیر کند ؛ در کتابهاب مقدمه و العبر خود از محمد بن جریر طبری با احترام بسیار یاد کرده و او را به عنوان مورخ و محدث ستوده است . این ارج و احترام او برای طبری چندان بود که هنگامیکه با امیر تیمور گورکان ؛ موسس سلسله گورکانی ؛ به گفتگو و مباحثه نشست برای سندیت بخشیدن به گفتار خویش بیان داشت که « من به استناد قول طبری با شما بحث می کنم . »
- نقد زندگی تاریخی حضرت محمد
- جن در قرآن و اسلام
- تناقضات قران
- آیا حضرت محمد معصوم بوده؟
- غدیرخم
